Σημειώσεις για το δοκίμιο του Walter Pater "Luca della Robbia"

Luca della Robbia (1399/1400–1482)

διακόσμηση εσωτερικού τρούλου παρεκκλησίου των Πάτσι
Decorazione della Cappella dei Pazzi (1442-1445)

περισσότερο γνωστός για τα γλυπτά από εφυαλωμένη ψημένη άργιλο (τερρακόττα) tin-glazed terracotta statuary
απλή τέχνη της αγγειοπλαστικής
παράξενα ζωηρά χρώματα

"ανοιχτογάλαζα και λευκά πήλινα κομμάτια για τα οποία είναι κυρίως γνωστός"
σ. 73

 Cantoria del Duomo di Firenze (1431-1438)
"πάνω απ' όλα ένας τεχνίτης του μαρμάρου"
σ. 73

λεπτομέρεια από την καντορία στη μητρόπολη της Φλωρεντίας

"δούλεψε κυρίως το πρόστυπο ανάγλυφο (bas-relief)
δίνοντας μια ανάγλυφη αίσθηση...
ουσία του έργου του είναι η έκφραση, ένα αχνό χαμόγελο στο πρόσωπου ενός παιδιού...
η ευγενής γλυπτική αξαϋλώνει, ελαφρύνει την ακαμψία, το βάρος και το θάνατο...
έκφραση με τη σταθερότητα της καθαρής, αμιγούς άχρωμης μορφής..."
σ. 74

Madonna di Bruges, 1503–1505, Μπρυζ, Onze-Lieve-Vrouwekerk (Εκκλησία της Παναγίας)
 Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni

"ο Μιχαήλ Άγγελος, δύο γενιές μετά τον ντα λα Ρόμπια, ενδιαφέρεται για την ατομική έκφραση, τη συγεκριμένη ιστορία της συγκεκριμένης στιγμής"
σ.75-6 


 

Monumento funebre a Benozzo Federighi (1454-1457)
 Luca della Robbia

Οι γλύπτες όμως του 15ου αιώνα συνδυάζουν την Allgemeinheit των αρχαίων Ελλήνων με την υπολογισμένη ατέλεια του Μιχαήλ Άγγελου, κυρίως εξατομκευμένες επιτύμβιες προσωπογραφίες.
σ. 77

τα κόκκινα σταμνιά του Αρέτσο που φέρνει στο φως η σκαπάνη του στοίχειωσαν τη φαντασία

tondo Portrait of a Lady

1465

Glazed terracotta, diameter: 54 cm

Museo Nazionale del Bargello, Florence

Luca della Robbia

έκφραση στο ψηλότερο βαθμό έντασης

βιβλιογραφία

                                                                     σ. 72-80

Σημειώσεις για το δοκίμιο "Λεονάρντο ντα Βίντσι" του Walter Pater

                            Walter Pater [1839-1894], photograph Elliott & Fry, 1890s

                         Peter Paul Rubens's copy of The Battle of Anghiari.
Το χαμένο έργο του Λεονάρντο, 1505-6,  βρισκόταν πιθανόν στην αίθουσα
Salone dei Cinquecento στο δημαρχείο της Φλωρεντίας [Palazzo Vecchio]
το έργο αυτό εδραίωσε τη φήμη του Λεονάρντο

"ο Λεονάρντο διάλεξε τη σκηνή όπου δύο ομάδες στρατιωτών μάχονται για ένα λάβαρο...
εικάζουμε από προσχέδια του Ρούμπενς ότι είχε φοβερή βιαιότητα..."
σ. 131

Battesimo di Cristo
 Andrea del Verrocchio
 1475–1478
 Λάδι σε ξύλο   177 επί 151 εκ.
Ο δάσκαλος Βερόκιο επέτρεψε στο μαθητή του Λεονάρντο να ζωγραφίσει τον άγγελο και ίσως μέρος από το φόντο του πίνακα

"στη διαμόρφωση της πτύχωσης των ρούχων του διακρίνουμε μια πλουσιότερη έκφραση της ανθρώπινης φυσης που ανήκει σε μεταγενέστερη εποχή"
σ. 108

Δύο ιδέες τον απασχολούσαν έμμονα:
σ. 110

το χαμόγελο των γυναικών  [μελέτη κεφαλής κοριτσιού,  1483]

και η κίνηση μεγάλων υδάτινων όγκων
[μελέτη του νερού καθώς περνάει από εμπόδια,  περίπου 1507]

                                                           μελέτη γέρου

όπως ο πλάνητας καλίτέχνης του Μπωντλαίρ,
"ο Λεονάρντο εντοπίζοντας το στοιχείο του κάλλους ή του τρόμου σε τυχαίους ανθρώπους της Φλωρεντίας, τους ακολουθούσε μέχρι το δειλινό, και τους αναπαριστούσε στα σχέδιά του"
σ. 110

Μέδουσα

έργο του Λεονάρντο πάνω σε ξύλινη ασπίδα που έχει χαθεί
"μόνο ο Λεονάρντο το αντιμετωπίζει τόσο καίρια, μόνον αυτός αντιλαμβάνεται τη Μέδουσα σαν κεφάλι ενός πτώματος"
σ. 112

                                          το μουσικό όργανο του Λεονάρντο

"πήγε στο Μιλάνο, στην αυλή του Λουδοβίκου Σφότσα, σαν παίκτης άρπας, μιας παράξενης αρπας που κατασκεύασε ο ίδιος σε σχήμα που θύμιζε κρανίο αλόγου"
σ. 113-4

                                               La Belle Ferronnière
                                                     1495-9

"ζωγράφος πορτρέτων που απεικονίστηκαν με απαράμιλη τέχνη, μια πραγματικότητα που ισοδυναμεί με αυταπάτη... όπως το πορτρέτο της Λουκρητίας Κριβέλι που έχει ταυτιστεί με την La Belle Ferronnière του Λούβρου"
σ. 117

                                              [μελέτη χεριών, 1474]

"προχωράει πολύ βαθιά κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων"
σ. 118

"ένα πρόσωπο αμφίβολου φύλου, με κάτι το φιλήδονο στα βλέφαρα και τα χείλη"
σ. 121

Salaì  [ο μαθητής του, ο επονομαζόμενος "διάβολος"]

"τα σγουρά και πλούσια μαλλιά του capelli ricci e inanelllati"
σ. 122

 Angelo Incarnato, drawing by Leonardo, c. 1515

 Il Cenacolo
 L'Ultima Cena
1490
 Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο

"τον ζωγράφισε όχι με τέμπερες, όπου όλα είναι impromptu, αλλά με λάδια, νέα μέθοδο που επιτρέπει διορθώσεις...
σε σοβατισμένο τοίχο είναι η χειρότερη μέθοδος, σε πενήντα χρόνια είχε φθαρεί...
η θεία ευχαριστία σαν αποχαιρετισμός των φίλων...
ο Βαζάρι ισχυρίζεται ότι το κεντρικό δεν ολοκληρώθηκε ποτέ..."
σ. 125

προσωπογραφία της Λίζας, της τρίτης συζύγου του Φραντσέσκο ντελ Τζιοκόντο
1503-19

"το ανεξιχνίαστο και δυσοίωνο χαμόγελο...
η ιδανική γυναίκα που βρέθηκε ολοζώντανη στο σπίτι του Τζιοκόντο;
τα βλέφαρα είναι λίγο κουρασμένα...
όλες οι σκέψεις και οι εμπειρίες του κόσμου έχουν αποτυπωθεί εκεί...
είναι πιο παλιά από τους βράχους όπου κάθεται, σαν βρικόλακας έχει πεθάνει πολλές φορές κι έμαθε τα μυστικά του τάφου..."
σ. 129-30

"ο Φραγκίσκος Α', βασιλιάς της Γαλλίας 1515-47,  πήρε τον πίνακα στο δωμάτιό του..."
σ. 132

The Aesthetic Movement: Walter Pater on the Mona Lisa

The Renaissance (London, 1893). Berkeley and Los Angeles, 1980, pp. 98-99.

"The presence that rose thus so strangely beside the waters, is expressive of what in the ways of a thousand years men had come to desire. Hers is the head upon which all "the ends of the world are come," and the eyelids are a little weary. It is a beauty wrought out from within upon the flesh, the deposit, little cell by cell, of strange thoughts and fantastic reveries and exquisite passions. Set it for a moment beside one of those white Greek goddesses or beautiful women of antiquity, and how would they be troubled by this beauty, into which the soul with all its maladies has passed! All the thoughts and experience of the world have etched and moulded there, in that which they have of power to refine and make expressive the outward form, the animalism of Greece, the lust of Rome, the mysticism of the middle age with its spiritual ambition and imaginative loves, the return of the Pagan world, the sins of the Borgias. She is older than the rocks among which she sits; like the vampire, she has been dead many times, and learned the secrets of the grave; and has been a diver in deep seas, and keeps their fallen day about her; and trafficked for strange webs with Eastern merchants: and, as Leda, was the mother of Helen of Troy, and, as Saint Anne, the mother of Mary; and all this has been to her but as the sound of lyres and flutes, and lives only in the delicacy with which it has moulded the changing lineaments, and tinged the eyelids and the hands. The fancy of a perpetual life, sweeping together ten thousand experiences, is an old one; and modern philosophy has conceived the idea of humanity as wrought upon by, and summing up in itself all modes of thought and life. Certainly Lady Lisa might stand as the embodiment of the old fancy, the symbol of the modern idea."

                              βιβλιογραφία

                                                                σ. 104-132

Η αρχιτεκτονική του πόθου του Leon Krier

σημειώσεις από το ομώνυμο άρθρο του στο παραπάνω βιβλίο

 Ο Λέον Κρίερ μελέτησε το έργο του Σπέερ χωρίς να φιλοδοξεί να τα καταδικάσει...

To 1971 ο Κόνρατς έκανε εκστρατεία για να εξαλειφθούν από το Βερολίνο τα τελευταία ίχνη ναζιστικής αρχιτεκτονικής: οι φανοστάτες του Σπέερ του 1938...

Nord-Süd-Achse

ο άξονας βορρά-νότου Albert Speer

μοντέλο για το κεντρικό Βερολίνο του 1939 

εισαγωγή της αισθητικής εμπειρίας ενός φυσικού τοπίου  στην αρχιτεκτονική

παραλληλισμός του κάνυον με τον  άξονα βορρά-νότου στο Βερολίνο

μπορούμε όμως να βρούμε ομορφιά στη αρχιτεκτονική που υπηρέτησε το πολιτικό σύστημα του ναζισμού;;;

KZ-Außenlager Mittelwerk GmbH 

 Kdo KL Mittelbau-Dora V1 – V2 Waffen

περίπου 20 χιλιάδες κρατούμενοι πέθαναν δουλεύοντας στο εργοιστάσιο των πυραύλων  Projekt Mittelwerk

"H προφανής μεγαλομανία στο έργο του Σπέερ δεν έγκειται στις κολοσσιαίες διαστάσεις των αρχιτεκτονημάτων του, αλλά στον απάνθρωπο χαρακτήρα των βιομηχανικών δομών που κλήθηκε να υπηρετήσει."

Οι πίνακες που αναφέρει ο Μπωντλέρ στο αισθητικό του δοκίμιο "Ευγένιος Ντελακρουά"

                                 Eugène Delacroix (portrait by Nadar)


ρομαντισμός: εσωτερικότητα, πνευματικότητα, χρώμα, ανύψωση προς το άπειρο, παιδί του Βορρά (που είναι κολορίστας)
Αγγλία, Φλάνδρα, η μισή Φαλλία, η Βενετία που μουλιάζει στα τέλματα...
ο Βορράς υποφέρει και παρηγορείται μέσω της φαντασίας...

La Barque de Dante  1822
λάδι σε μουσαμά
παρουσιάστηκε στο Σαλόν που ένοιξε στις 24-4-1822 με τον τίτλο
"Dante et Virgile conduits par Phlégias, traversent le lac qui entoure les murailles de la ville infernale de Dité"
 Eugène Delacroix  [1798-1863]
το πρώτο μεγάλο έργο του ζωγράφου, απομάκρυνση από τον κλασικισμό προς το ρομαντισμό
το καλοκαίρι του 1822, το γαλλικό κράτος αγόρασε τον πίνακα και τον εξέθεσε στο Musée du Luxembourg
based on fictional events taken from canto eight of Dante’s Inferno.
ψυχολογική κατάσταση των προσώπων
"ο Ντελακρουά φέρει το στίγμα της μεγαλαφυΐας"
(κριτική του Τιέρ (Adolphe Thiers) για το έργου του Ντελακρουά στο Σαλόν του 1822)
ο πίνακας προκάλεσε βαθιά σύγχυση
από ύβρεις  (une vraie tartouillade ένα αληθινό πασάλειμμα)
ως ενθουσιασμό (ένας εκλεπτυσμένος Ρούμπενς) & αυθάδικα γέλια
ο Ζερικώ συνεχάρη το νεαρό ζωγράφο

Scène des massacres de Scio  1824
η σφαγή της Χίου
 Eugène Delacroix
Ο Ζεράρ είπε ότι "ο ζωγράφος αποκαλύπτεται, αλλά περπατάει στις στέγες"
& ο Μπωντλέρ προσθέτει:
"για να περπατάει στις στέγες πρέπει να έχει σταθερό πόδι"

  La Grèce sur les ruines de Missolonghi   1826
Eugène Delacroix

 La Mort de Sardanapale  1827
Ντελακρουά

 La Liberté guidant le peuple   1830
Ντελακρουά
με τους παραπάνω πίνακες η ακαδημαϊκή ακαταδεξία θα βρεθεί στη στενόχωρη θέση να ασχοληθεί με την καινούρια αυτή μεγαλοφυΐα
(ο Ντελακρυά ήταν μόλις 32 χρονών όταν ζωγράφισε την Ελευθερία)

Femmes d'Alger dans leur appartement    1834

Από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο του 12832,
ο ζωγράφος συνοδεύει τον κόμη ντε Μορναί σε αποστολή στο σουλτάνο του Μαρόκου και
με τις "Γυναίκες του Αλγερίου", ο Ντελακρουά μελετάει τον άνδρα & τη γυναίκα μέσα στην ανεξαρτησία & την αρχέγονη πρωτοτυπία των κινήσεών τους

ΔΕΝ μπορούμε να παρομοιάζουμε τον Ουγκώ με τον Ντελακρουά ,
διότι ο πρώτος είναι επιδέξιος αλλά όχι επινοητικός,
ενώ ο ζωγράφος είναι αδέξιος αλλά δημιουργικός.

Ο Ντελακρουά είναι ένας ποιητής στη ζωγραφική,
με επίμονο και θυμώδες πάθος, ψάχνει για την ουσία του θέματος.

Ο πίνακας είναι μια μηχανή της οποίας όλα τα συστήματα είναι κατανοητά για ένα εξασκημένο μάτι...
το κάθε τι έχει ένα λόγο ύπαρξης αν ο πίνακας είναι καλός...

ο πιο φιλάρεσκος και ανθηρός πίνακάς του
ένα ποίημα εσωτερικού χώρου
δε ζωγραφίζει κοινώς εννοούμενες όμορφες γυναίκες,
αλλά γυναίκες που φεγγοβολούν μια εσωτερική ομορφιά

μάχη γυμνών ανδρών (σπουδή πάνω σε έργο του Ραφαήλ)  1823
 Pen and brown ink
Ντελακρουά
αριστούργημα υπομονής & εργατικότητας

The Martyrdom of Saint Symphorian, 1834,
 oil on canvas, Autun Cathedral
 Jean-Auguste-Dominique Ingres
οι άρχοντες της ζωγραφικής είναι προικισμένοι με εμφανή βραδύτητα
(ο πίνακας με θέμα το μαρτύριο του πρώτου μάρτυρα στη Γαλατία ζωγραφίστηκε πολλές φορές)
Ο Ενγκρ (κλασικιστής) βρίσκεται στον αντίποδα του Ντελακρουά (ρομαντικός)

Στο Ντελακρουά, ο πίνακας απεικονίζει την ενδόμυχη σκέψη του καλλιτέχνη, ο οποίος εξουσιάζει το μοντέλο
όπως ο δημιουργός τη δημιουργία.

η ζωγραφική του προέρχεται από την ανάμνηση
θυσιάζει τη λεπτομέρεια στο σύνολο
η φύση ιδωμένη κατά διαφορετικό τρόπο

Οι γλύπτες ειρωνεύονται το σχέδιο του Ντελακρουά,
είναι όμως μεροληπτικοί & κοντόφθαλμοι,
 η δε κρίση τους, δεν έχει ούτε τη μισή αξία εκείνης των αρχιτεκτόνων!

Fantasia Arabe, 1833
Στον Ντελακρουά
τα πρόσωπά του είναι πάντα κινούμενα
η γραμμή δεν υπάρχει

Ο Ντελακρουά είναι πλήρης, οι πίνακές του είναι γεμάτοι εσωτερικότητα...

Eugène DELACROIX 
 Alexandre et les poèmes d’Homère
- sketch for the Palais du Luxembourg library    1840
 - Canvas in a hemicycle ceiling situation,

Ο Ντελακρουά ανέλαβε και ζωγραφικές διακοσμήσεις,
χωρίς να μειώσει το κύρος του ως χρωματογράφου.

 Entrée des Croisés à Constantinople  1838-40
η είσοδος των Σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη
Ο Ντελακρουά είναι ο αληθινός ζωγράφος του 19ου αιώνα
το έργο του αποπνέει μια μοναδική μελαγχολία
εδώ, η γονατισμένη γυναίκα με τα χυμένα μαλλιά στο πρώτο πλάνο των Σταυροφόρων είναι το πρόσωπιο το πιο καταβεβλημένο και λυπημένο

Καθένας παλιός δάσκαλος έχει το δικό του βασίλειο:

La Fornarina, μια ελαιογραφία σε ξύλο διαστάσεων 85 x 60 εκατοστών
1518-9
Ο Ραφαήλ έχει τη μορφή

Αλληγορία δύναμης και σοφίας (1580)
Ο Πάολο Βερονέζε έχει το χρώμα

Η Πτώση του Ανθρώπου, 1628–29.
Ο Πέτερ Πάουλ Ρούμπενς έχει τη φαντασία του σχεδίου

"η απαγωγή του Γανυμήδη"   1635

O Rembrandt Harmenszoon van Rijn έχει το δράμα που εκφράζεται με το χρώμα & με το νεύμα.

αυτός ο κανάγιας ο Ρέμπραντ είναι ένας δυνατός ιδεαλιστής,
 μας κάνει να ονειρευόμαστε και να μαντεύουμε πάρα πέρα...