σημειώσεις Εμμανουήλ Νίνου
Δ-ΤΕ-ΙΣΘΕΤΑ 013 ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΚΛΑΣΙΚΟΥ
εαρινό εξάμηνο 2018-9
διδάσκων: Δημοσθένης Δόνος
16ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
"George W. Bush"
George Levine
επανάχρηση ελάχιστων στοιχείων της αρχαίας κληρονομιάς, αποκολλημένων από οποιοδήποτε ιστορικό πλαίσιο
σ. 177
κατάτμηση του κλασικού σε αποσπασματικές μονάδες εκτός πλαισίου ή συμφραζομένων, που το καταστρέφουν... αλλά και του εξασφαλίζουν συνέχεια!
σ. 178
γκραφίτι, δυο δρόμοι πίσω από τη Μητρόπολη Αθηνών
(φωτογραφία: Ε. Νίνος, 2019)
οι ανθρωπόμορφες
γλυπτικές εγκαταστάσεις του θα «επαναποικίσουν»
το νησί της Δήλου μετά από χιλιάδες χρόνια, στο πλαίσιο της έκθεσης
13ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
η αιωνιότητα των ερειπίων
γέννηση, μονή Δαφνίου
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Alexander Kazhdan
η πολιτισμική ιστορία του Βυζαντίου γίνεται αντιληπτή ως μια αέναη αναγέννηση
"αναγγέννηση" μια εξαιρετικά δημοφιλής κατηγορία
διάφορες εκφάνσεις του κλασικού
αναπόφευκτη κυκλική επιστροφή του κλασικού
χαρακτηριστική της δυτικής παράδοσης
τα ακρωτηριασμένα μνημεία της αρχαιότητας
τεκμηριώνουν το τέλος της αλλά και
προαναγγέλλουν την αναβίωσή της
σ. 129
τα ερείπια σηματοδοτούν παρουσία / απουσία
συνιστούν μια τομή ορατού / αόρατου
Κολοσσαίο, Amphitheatrum Flavium 72-80 μ.Χ
Ρώμη
Βέδας ο Αιδέσιμος 672-735
"όσο υπάρχει το Κολοσσαίο θα υπάρχει η Ρώμη"
Colosseum mit den Ruinen des Tempel von Castor et Pollux
capriccio
an architectural fantasy, placing together buildings, archaeological ruins and other architectural elements in fictional and often fantastical combinations
Bernardo Bellotto (1722–1780)
απώλεσε μεν τη λειτουργικότητά του, αλλά
η αιωνιότητά του ως ερειπίου
είναι νίκη επί της αμίλεικτης ροής του χρόνου
σ. 130
τα ερείπια είναι σύμβολα ενός παρελθόντος που έχει δύσει, αλλά που είναι ακόμη παρόν
σ. 131
12ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
ο κλασικισμός των κλασικών
βιολογικό-παραβολικό σχήμα:
παιδική ηλικία
καθαρή νεότητα
ρωμαλέα ωριμότητα
γήρας
θάνατος
Δούρης ο Σάμιος/ Ξενοκράτης ο Αθηναίος/ Αντίγονος ο Καρύστιος
Αριστοτέλης
Δικαίαρχος ο Μεσσήνιος της Κάτω Ιταλίας
Μάρκος Τερέντιος Βάρρων
Πλίνιος/ Βιρούβιος/ Ghiberti/ Vasari/ Scaligero
Winckelmann
νομιμοποίηση του παρόντος= σωστή επιλογή προτύπων του παρελθόντος
έτσι
επικυρώνεται και αξιολογείται το παρόν
ορισμός Πλούταρχου, 45-120 μ.Χ
Βίοι παράλληλοι Περικλής
[13.3] ὅθεν καὶ μᾶλλον θαυμάζεται τὰ Περικλέους ἔργα πρὸς πολὺν χρόνον ἐν ὀλίγῳ γενόμενα. κάλλει μὲν γὰρ ἕκαστον εὐθὺς ἦν τότε ἀρχαῖον, ἀκμῇ δὲ μέχρι νῦν πρόσφατόν ἐστι καὶ νεουργόν: οὕτως ἐπανθεῖ καινότης ἀεί τις ἄθικτον ὑπὸ τοῦ χρόνου διατηροῦσα τὴν ὄψιν, ὥσπερ ἀειθαλὲς πνεῦμα καὶ ψυχὴν ἀγήρω καταμεμιγμένην τῶν ἔργων ἐχόντων.
11ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το κλασικό πριν την κλασική αρχαιότητα
η χρήση της λέξης κλασικό ως συνωνύμου της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας καθιερώθηκε μόλις
στις αρχές του 19ου αιώνα
Lorenzo Valla 1404-1457 ουμανιστής συγγραφέας:
βαρβαρότητα των μοντέρνων / αγνότητα αρχαίων (κλασικών) λατινικών
επομένως όταν γράφεις σωστά (κλασικά) λατινικά,
αξίζεις να αποκαλείσαι Αρχαίος
Cennino Cennini 1360-1427
"ο Τζιότο μετάλλαξε τη ζωγραφική από ελληνική (δηλ. βυζαντινη τεχνοτροπία)
σε "λατινική" (δηλαδή η νέα μανιέρα) και κατέληξε στο μοντέρνο"
La formazione di Giotto
L'Omaggio dell'uomo semplice
è la prima delle ventotto scene del ciclo di affreschi delle Storie di san Francesco della Basilica superiore di Assisi,
attribuiti a Giotto.
Fu dipinta verosimilmente tra il 1295 e il 1299 e misura 230x270 cm.
Медный всадник ο μπρούντζινος ιππέας 1768-82
Étienne Maurice Falconet
το μνημείο του έφιππου Μεγάλου Πέτρου στην Αγ. Πετρούπολη
"ξεπέρασε" τον ανδριάντα του Μάρκου Αυρηλίου
που μέχρι τότε υπήρξε αδιαφιλονίκητο πρότυπο...
τον 18ο αιώνα δεν είναι πλέον τόσο σίγουρη η αυθεντία AUCTORITAS των αρχαίων
σ. 103
στα λατινικά:
classicus= πλούσιος φορολογούμενος
adsiduus= σοβαρός, τακτικός φορολογούμενος
antiquior= παλαιότερος, σημαντικότερος
γαλλικά 16ου αιώνα
classique= λογοτεχνικό έργο που αποκτά ισχύ κανόνα
Anciens= ελληνική/ρωμαϊκή λογοτεχνία
Ρούμπενς, ο νέος Απελλής
συλλέκτης και μελετητής της αρχαιότητας
Władysław Tatarkiewicz 1886 – 1980
σημασίες του κλασικού:
αξία τέλειο, εγνωσμένης αξίας
χρόνος αρχαίο ελληνωρωμαϊκό, ή το απόγειο του ελλ. πολιτισμού
ρυθμός αναφέρεται ΚΑΙ στους μοντέρνους που υιοθετούν αρχαία πρότυπα
αισθητική έργο που έχει αρμονία, μέτρο, ισορροπία
κλασικό:
μη γοτθικό,
μη ρομανικό
μη πρωτόγονο
αναβίωση του κλασικού τον 19ο/20ο αιώνα
ανανέωση της κλασικής αρχαιότητας
κλασικό = αναγγέννηση
βρίσκονται σε συμμετρική αντιστοιχία
το ένα δεν υπήρξε ποτέ χωρίς το άλλο
το ένα δεν μπορεί να εξηγηθεί χωρίς το άλλο
σ. 113
10ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
η αναγέννηση της αρχαιότητας
αναβίωση εκφραστικών τρόπων που είχαν πεθάνει για αιώνες
χειρονομία απόγνωσης με τους δύο βραχίονες ριγμένους πίσω
νεκρική κλίνη του Μελέαγρου
σαρκοφάγος
Paris, Louvre MA 319
θρηνούσα γυναίκα ακριβώς πάνω από το κεφάλι του νεκρού
Άμβωνας του καθεδρικού (Duomo) της Σιένας :
Η σφαγή των Αθώων 1265-8
Nicola Pisano
γυναίκα στο κέντρο της σύνθεσης με τα χέρια προς τα πάνω
Compianto su Cristo morto 1305
θρήνος (αποκαθήλωση) παρεκκλήσι Scrovegni
Giotto di Bondone
ο απαρηγόρητος Ιωάννης απλώνει τα χέρια του απεγνωσμένα προς τα πίσω
La Deposizione Borghese 1507
Raffaello Sanzio
άψυχος βραχίονας Χριστού
η Μαγδαληνή του κρατά απαλά το αριστερό χέρι
αίσθηση ανεπάρκειας του προσωπικού ρεπερτορίου
αίσθηση ποιότητας / δύναμης του αρχαίου
όσο καλύτερα ένας καλλιτέχνης μπορούσε να αντλήσει χειρονομίες, στάσεις, σχήματα και να τα προσθέσει στην προσωπική του σύνθεση, τόσο περισσότερο
είχε τις προϋποθέσεις να γίνει ο ίδιος "κλασικός"
σ. 92
μίμηση της φύσης
κλασικό = ανώτερο του φυσικού
San Sebastiano 1515-20
Marco Palmezzano (1460–1539)
η άγια γυμνότητα εισχωρεί στις εκκλησίες
δεν είναι τόσο διαφορετική από την ηρωική/σαρκική γυμνότητα των Αρχαίων,
επισύρει όμως τις κατηγορίες των Προτεσταντών
η κλασική αρχαιότητα πεθαίνει, αναγεννάται & πεθαίνει εκ νέου
δεν υπάρχει αναβίωση παρά μόνο μετά το θάνατο
επιβιώσεις της αρχαίας παράδοσης:
αναβίωση του Φρειδερίκου Β' (1194-1250), τον 13ο αιώνα
οθωνική αναγέννηση
αναβίωση του Καρλομάγνου
αναγέννηση των Μακεδόνων
9ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το κλασικό ως ρεπερτόριο
Ντιντερό
το έργο τέχνης μπορεί να γίνει αντιληπτό ως "μηχανή" κατάλληλα διαμορφωμένη ώστε να επηρεάσει ηθικά το θεατή
ψεύτικη, εξεζητημένη, περίτεχνη φύση / αληθινή , ορθή φύση
ροκοκό / κλασική
Το Λουτρό της Αρτέμιδος, 1742, Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου
François Boucher
ροκοκό
απορρίπτεται από τον Ντιντερό ως "ψεύτικη" τέχνη
Pierre-Charles Levesque
η σύνθεση του ζωγραφικού έργου να βασίζεται
στο σχέδιο και τη μορφή
περισσότερο κι από το χρώμα
Léonidas aux Thermopyles
Jacques-Louis David (1814).
η ιδέα ενός πολεμιστή σε μια στιγμή περισυλλογής
η τέχνη είναι ικανή να μιλά χωρίς διαμεσολαβήσεις
στην ψυχή του νέου υποκειμένου της ιστορίας,
στις μάζες των απαίδευτων
Pierre-Jean Cabanis
αντιλαμβανόμαστε το κόσμο και την τέχνη:
μέσω σημείων
ερμηνεύοντάς τα μέσω των προηγούμενων εμπειριών
και αντιδρώντας με τους τρόπους μιας συμμετοχής/αμοιβαιότητας συναισθημάτων
(sympathie)
Το πάθος αυτό ΔΕΝ πέρασε βέβαια στους απαίδευτους...
νέα αντίληψη στους κύκλους λογίων/καλλιτεχνών/αστών
τέχνη = παραγωγή ήθους
ελληνική τέχνη = καθολική γλώσσα
8ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
κλασικό, ελευθερία, επαναστάσεις
Πάνθεον ή Παρθενώνας;
ρωμαϊκό ή ελληνικό;
Roger de Piles (1635-1709):
το ελληνικό κλασικό ενσωματώνει την αλήθεια της φύσης,
εκθειάζοντάς και ολοκληρώνοντάς την
Johann Joachim Winckelmann
edle Einfalt und stille Größe
François Fénelon
noble simplicite / grandeur sereine.
ευγενής απλότητα / ήρεμο μεγαλείο
Cénotaphe à Newton (1784)
Étienne-Louis Boullée (1728-1799)
architecture parlante
οραματικός κλασικισμός
σύνθεση κλασικών στοιχείων θέτοντάς τα στην υπηρεσία μιας νέας εικόνας του κόσμου
διανοητική απελευθέρωση του ατόμου μέσω της αισθητικής εμπειρίας
"επαυξάνει" τα μαυσωλεία του Αυγούστου και του Αδριανού
7ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το ελληνικό κλασικό κατά του ρωμαϊκού
Montagehalle für Großmaschinen, Berlin-Gesundbrunnen (1912)
Peter Behrens
άντλησε στοιχεία από τη "μυωπική" ρωμαϊκή περίοδο
για το σχεδιαστικό του λεξιλόγιο
η υστερορωμαϊκή ταξινομείται ως fernsichtig
και προκαλεί κατά τον Alois Riegl
μια επαύξηση της δύναμης του βλέμματος
(σελ. 66)
Brandenburger Tor
βερολινέζικη πύλη του Βρανδεμβούργου
Carl Gotthard Langhans
1791
ανσαγέννηση δωρικού ρυθμού
The Grange is a 19th-century country house-mansion and English landscape park near Northington in Hampshire,
κτήριο "αλά ελληνικά"
Birmingham Town Hall is a Grade I listed concert hall and venue for popular assemblies opened in 1834
Architect Joseph Hansom & Edward Welch
κτήριο "αλά ρωμαϊκά"
Gedenkstätte Walhalla in Donaustauf im bayerischen Landkreis Regensburg
Der Architekt war Leo von Klenze
τελικά πήρε μορφή δωρικού ναού εμπνευσμένη από τον Παρθενώνα
αλλά
η αρχική μελέτη του Karl von Fischer είχε προβλέψει
ρωμαϊκό πάνθεον με πρόναο δωρικού ρυθμού
The Arch of Trajan at Benevento, etching
o Ιταλός χαράκτης και αρχιτέκτονας, διάσημος για τις χαλκογραφίες που παρήγαγε με απεικονίσεις των μνημείων και κτηρίων της πόλης της Ρώμης και
αγωνίστηκε για την πρωτοκαθεδρία της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής και την αυτόχθονη καταγωγή της
όχι από τους Έλληνες, αλλά από τους Ετρούσκους
Το Πάνθεον των Παρισίων 1790
Jacques-Germain Soufflot
Le Panthéon national, στο Καρτιέ Λατέν.
Κτίσθηκε αρχικώς ως ναός αφιερωμένος στην Αγία Γενοβέφα (Ζενεβιέβ), την πολιούχο των Παρισίων, με σκοπό να φιλοξενήσει τη λειψανοθήκη με το λείψανό της. Ωστόσο, μετά από πολλές τροποποιήσεις, χρησιμεύει σήμερα ως ένα μη θρησκευτικό μαυσωλείο που περιέχει τα λείψανα διακεκριμένων Γάλλων πολιτών (και μερικών αλλοεθνών).
Αρχιτεκτονικώς, αποτελεί πρώιμο παράδειγμα νεοκλασικισμού, με πρόσοψη που έχει ως πρότυπο το Πάνθεον της Ρώμης,
ενώ επιστέφεται από θόλο που έχει στοιχεία του
Tempietto του Ντονάτο Μπραμάντε στη Ρώμη (στο San Pietro in Montorio).
5ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το κλασικό ανάμεσα στους ιστορικούς ρυθμούς: η νίκη του δωρικού
Ringstraße το κοινοβούλιο Βιέννη
τεχνητή αναβίωση
το κάθε κτήριο εκφράζει το δικό του ιστορικό ρυθμό
Farnsworth House
by
Mies Van Der Rohe
"less is more"
αρχιτεκτονική του στοιχειώδους και του λειτουργικού
φέρον οργανισμός / διακοσμητικό φορτίο
η διακόσμηση είναι έγκλημα
περισσότερη πλαστική αναζήτηση, λειτουργικότητα, έκφραση = νεωτερικότητα
λατρεία του απέριττου
δωρικός ρυθμός
Chicago Tribune Tower (Competition Entry) in Chicago, Illinois -
Adolf Loos
“The great Greek-style column, Doric, will be built. If not in Chicago, in any other city. If not for the Chicago Tribune, to any other entity. If not by me, by any other architect. “
τα παράθυρα στις ραβδώσεις του δωρικού κίονα!!!
The business area is preceded by a colonnade with Tuscan columns
The Looshaus at Michaelerplatz, 1909
ALBERT LOOS
Viennese Modernism.
departure from historicism
Auguste Perret
palais d' Iena
δομικός κλασικισμός,
διαυγής κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα
The Centre Le Corbusier, the final project of renowned
architect Le Corbusier,
has reopened to the public in Zurich following an extensive renovation. Completed in 1967, the scheme is only of the only Le Corbusier buildings to be constructed almost entirely from glass and steel: realizing his concept of the synthesis of architecture, life, and art in real life.
παίρνει αποστάσεις από τη ρωμαϊκή αρχαιοτητα
ανώτερη καθαρότητα του δωρικού ρυθμού
ο δωρικός ναός δίνει την εντύπωση
του ακονισμένου, εξευγενισμένου ατσαλιού
(σελ. 54-55)
4ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το κλασικό μεταξύ μοντέρνου και μεταμοντέρνου
RR Donnelley Building
United Building
77 West Wacker Drive
(μόνο τρία ονόματα άλλαξε ο ουρανοξύστης 50 ορόφων στο Loop, του Σικάγο,
αρχιτέκτων: ο Ricardo Bofill Leví 1939- )
μετά το θάνατο της μοντερνικότητας
εισαγωγή ισχυρών δανείων
υιοθέτηση ειρωνικής εικονοκλαστικής τάσης
χρησιμοποίηση αλλά και αποποίηση του κλασικού λεξιλογίου
εικονική πραγματικότητα όχι ιστορική κληρονομιά
ισοδυναμία των εκφραστικών ιδιωμάτων & τεχνοτροπιών
9o μάθημα 17 Απριλίου 2019
Hercules and Omphale
is a circa 1602[ painting by
Peter Paul Rubens,
now held in the Louvre Museum in Paris.
8o μάθημα 3 Απριλίου 2019
La Notte
databile al 1526-1531
si trova a sinistra sul sarcofago della tomba di Giuliano de' Medici duca di Nemours
Michelangelo Buonarroti,
Sagrestia nuova
Basilica di San Lorenzo
Firenze
4o μάθημα 6 Μαρτίου 2019
the so-called "Marcia Furnilla" — MF was the second wife of the emperor
Titus but, although the hairdo makes this about the right date, there is
no reason to suppose that this is her.
Arco di Tito
Arcus Titi
τόξο του Τίτου
άρθρο
https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/early-empire/a/the-arch-of-titus?fbclid=IwAR0fED4R04pSynQ4jzvle34Z0-AomZNe7kPla5A5tMx1iBiD6Ev-tGdz5bM
https://smarthistory.org/alberti-santandrea-in-mantua/?fbclid=IwAR0E0LirBBJX_Hhr_TnAje7iI2HxdkjI9YP6ekPPiUtfY2qVBjfCsEjaViw
η βασιλική του Αγ. Ανδρέα
μοιάζει με
την τεράστια βασιλική του Κωνσταντίνου & Μαξεντίου στη Ρώμη 308-312 μ.Χ.
ή
το τόξο του Τιτου 81 μ.Χ.
Ρώμη, Profectio Domitiani (93-96 μ.Χ.)
«ανάγλυφα Καγκελαρίας»
The Cancelleria Reliefs
https://www.rome101.com/Cancelleria/?fbclid=IwAR0ePo87eRgApNIdwuInHs4WDpEFAY6b8BA9Qh_fc6b8_LdWu15tDpoyYvg
κίονας Τραϊανού
Colonna Traiana,
COLVMNA·TRAIANI
λεπτομερείς φωτογραφίες
http://www.trajans-column.org/
πώς διαβάζουμε το ανάγλυφο του κίονα
https://www.nationalgeographic.com/trajan-column/index.html
Όσιρις - Αντίνοος
http://www.museivaticani.va/content/museivaticani/en/collezioni/musei/museo-gregoriano-egizio/sala-iii--ricostruzione-del-serapeo-del-canopo-di-villa-adriana/statua-di-osiri-antinoo.html
Δ-ΤΕ-ΙΣΘΕΤΑ 013 ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΚΛΑΣΙΚΟΥ
εαρινό εξάμηνο 2018-9
διδάσκων: Δημοσθένης Δόνος
16ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
George Levine
επανάχρηση ελάχιστων στοιχείων της αρχαίας κληρονομιάς, αποκολλημένων από οποιοδήποτε ιστορικό πλαίσιο
σ. 177
κατάτμηση του κλασικού σε αποσπασματικές μονάδες εκτός πλαισίου ή συμφραζομένων, που το καταστρέφουν... αλλά και του εξασφαλίζουν συνέχεια!
σ. 178
(φωτογραφία: Ε. Νίνος, 2019)
το νησί της Δήλου μετά από χιλιάδες χρόνια, στο πλαίσιο της έκθεσης
SIGHT | ANTONY GORMLEY ΣΤΗ ΔΗΛΟ
2 Μαΐου – 31 Οκτωβρίου 2019
13ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
η αιωνιότητα των ερειπίων
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Alexander Kazhdan
η πολιτισμική ιστορία του Βυζαντίου γίνεται αντιληπτή ως μια αέναη αναγέννηση
"αναγγέννηση" μια εξαιρετικά δημοφιλής κατηγορία
διάφορες εκφάνσεις του κλασικού
αναπόφευκτη κυκλική επιστροφή του κλασικού
χαρακτηριστική της δυτικής παράδοσης
τα ακρωτηριασμένα μνημεία της αρχαιότητας
τεκμηριώνουν το τέλος της αλλά και
προαναγγέλλουν την αναβίωσή της
σ. 129
τα ερείπια σηματοδοτούν παρουσία / απουσία
συνιστούν μια τομή ορατού / αόρατου
Ρώμη
Βέδας ο Αιδέσιμος 672-735
"όσο υπάρχει το Κολοσσαίο θα υπάρχει η Ρώμη"
Colosseum mit den Ruinen des Tempel von Castor et Pollux
capriccio
an architectural fantasy, placing together buildings, archaeological ruins and other architectural elements in fictional and often fantastical combinations
Bernardo Bellotto (1722–1780)
απώλεσε μεν τη λειτουργικότητά του, αλλά
η αιωνιότητά του ως ερειπίου
είναι νίκη επί της αμίλεικτης ροής του χρόνου
σ. 130
τα ερείπια είναι σύμβολα ενός παρελθόντος που έχει δύσει, αλλά που είναι ακόμη παρόν
σ. 131
12ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
ο κλασικισμός των κλασικών
βιολογικό-παραβολικό σχήμα:
παιδική ηλικία
καθαρή νεότητα
ρωμαλέα ωριμότητα
γήρας
θάνατος
Δούρης ο Σάμιος/ Ξενοκράτης ο Αθηναίος/ Αντίγονος ο Καρύστιος
Αριστοτέλης
Δικαίαρχος ο Μεσσήνιος της Κάτω Ιταλίας
Μάρκος Τερέντιος Βάρρων
Πλίνιος/ Βιρούβιος/ Ghiberti/ Vasari/ Scaligero
Winckelmann
νομιμοποίηση του παρόντος= σωστή επιλογή προτύπων του παρελθόντος
έτσι
επικυρώνεται και αξιολογείται το παρόν
ορισμός Πλούταρχου, 45-120 μ.Χ
Βίοι παράλληλοι Περικλής
[13.3] ὅθεν καὶ μᾶλλον θαυμάζεται τὰ Περικλέους ἔργα πρὸς πολὺν χρόνον ἐν ὀλίγῳ γενόμενα. κάλλει μὲν γὰρ ἕκαστον εὐθὺς ἦν τότε ἀρχαῖον, ἀκμῇ δὲ μέχρι νῦν πρόσφατόν ἐστι καὶ νεουργόν: οὕτως ἐπανθεῖ καινότης ἀεί τις ἄθικτον ὑπὸ τοῦ χρόνου διατηροῦσα τὴν ὄψιν, ὥσπερ ἀειθαλὲς πνεῦμα καὶ ψυχὴν ἀγήρω καταμεμιγμένην τῶν ἔργων ἐχόντων.
11ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το κλασικό πριν την κλασική αρχαιότητα
η χρήση της λέξης κλασικό ως συνωνύμου της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας καθιερώθηκε μόλις
στις αρχές του 19ου αιώνα
Lorenzo Valla 1404-1457 ουμανιστής συγγραφέας:
βαρβαρότητα των μοντέρνων / αγνότητα αρχαίων (κλασικών) λατινικών
επομένως όταν γράφεις σωστά (κλασικά) λατινικά,
αξίζεις να αποκαλείσαι Αρχαίος
Cennino Cennini 1360-1427
"ο Τζιότο μετάλλαξε τη ζωγραφική από ελληνική (δηλ. βυζαντινη τεχνοτροπία)
σε "λατινική" (δηλαδή η νέα μανιέρα) και κατέληξε στο μοντέρνο"
La formazione di Giotto
è la prima delle ventotto scene del ciclo di affreschi delle Storie di san Francesco della Basilica superiore di Assisi,
attribuiti a Giotto.
Fu dipinta verosimilmente tra il 1295 e il 1299 e misura 230x270 cm.
Étienne Maurice Falconet
το μνημείο του έφιππου Μεγάλου Πέτρου στην Αγ. Πετρούπολη
"ξεπέρασε" τον ανδριάντα του Μάρκου Αυρηλίου
που μέχρι τότε υπήρξε αδιαφιλονίκητο πρότυπο...
τον 18ο αιώνα δεν είναι πλέον τόσο σίγουρη η αυθεντία AUCTORITAS των αρχαίων
σ. 103
στα λατινικά:
classicus= πλούσιος φορολογούμενος
adsiduus= σοβαρός, τακτικός φορολογούμενος
antiquior= παλαιότερος, σημαντικότερος
γαλλικά 16ου αιώνα
classique= λογοτεχνικό έργο που αποκτά ισχύ κανόνα
Anciens= ελληνική/ρωμαϊκή λογοτεχνία
Peter Paul Rubens
Siegen 1577 – 1640 Antwerpen
Study for the Laocoön Group1604/1608, black chalk on vergé paper, 482 x 375 mm Siegen 1577 – 1640 Antwerpen
Ρούμπενς, ο νέος Απελλής
συλλέκτης και μελετητής της αρχαιότητας
Władysław Tatarkiewicz 1886 – 1980
σημασίες του κλασικού:
αξία τέλειο, εγνωσμένης αξίας
χρόνος αρχαίο ελληνωρωμαϊκό, ή το απόγειο του ελλ. πολιτισμού
ρυθμός αναφέρεται ΚΑΙ στους μοντέρνους που υιοθετούν αρχαία πρότυπα
αισθητική έργο που έχει αρμονία, μέτρο, ισορροπία
κλασικό:
μη γοτθικό,
μη ρομανικό
μη πρωτόγονο
αναβίωση του κλασικού τον 19ο/20ο αιώνα
ανανέωση της κλασικής αρχαιότητας
κλασικό = αναγγέννηση
βρίσκονται σε συμμετρική αντιστοιχία
το ένα δεν υπήρξε ποτέ χωρίς το άλλο
το ένα δεν μπορεί να εξηγηθεί χωρίς το άλλο
σ. 113
10ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
η αναγέννηση της αρχαιότητας
αναβίωση εκφραστικών τρόπων που είχαν πεθάνει για αιώνες
χειρονομία απόγνωσης με τους δύο βραχίονες ριγμένους πίσω
σαρκοφάγος
Paris, Louvre MA 319
θρηνούσα γυναίκα ακριβώς πάνω από το κεφάλι του νεκρού
Η σφαγή των Αθώων 1265-8
Nicola Pisano
γυναίκα στο κέντρο της σύνθεσης με τα χέρια προς τα πάνω
θρήνος (αποκαθήλωση) παρεκκλήσι Scrovegni
Giotto di Bondone
ο απαρηγόρητος Ιωάννης απλώνει τα χέρια του απεγνωσμένα προς τα πίσω
Raffaello Sanzio
άψυχος βραχίονας Χριστού
η Μαγδαληνή του κρατά απαλά το αριστερό χέρι
αίσθηση ανεπάρκειας του προσωπικού ρεπερτορίου
αίσθηση ποιότητας / δύναμης του αρχαίου
όσο καλύτερα ένας καλλιτέχνης μπορούσε να αντλήσει χειρονομίες, στάσεις, σχήματα και να τα προσθέσει στην προσωπική του σύνθεση, τόσο περισσότερο
είχε τις προϋποθέσεις να γίνει ο ίδιος "κλασικός"
σ. 92
μίμηση της φύσης
κλασικό = ανώτερο του φυσικού
Marco Palmezzano (1460–1539)
η άγια γυμνότητα εισχωρεί στις εκκλησίες
δεν είναι τόσο διαφορετική από την ηρωική/σαρκική γυμνότητα των Αρχαίων,
επισύρει όμως τις κατηγορίες των Προτεσταντών
η κλασική αρχαιότητα πεθαίνει, αναγεννάται & πεθαίνει εκ νέου
δεν υπάρχει αναβίωση παρά μόνο μετά το θάνατο
επιβιώσεις της αρχαίας παράδοσης:
αναβίωση του Φρειδερίκου Β' (1194-1250), τον 13ο αιώνα
οθωνική αναγέννηση
αναβίωση του Καρλομάγνου
αναγέννηση των Μακεδόνων
9ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το κλασικό ως ρεπερτόριο
Ντιντερό
το έργο τέχνης μπορεί να γίνει αντιληπτό ως "μηχανή" κατάλληλα διαμορφωμένη ώστε να επηρεάσει ηθικά το θεατή
ψεύτικη, εξεζητημένη, περίτεχνη φύση / αληθινή , ορθή φύση
ροκοκό / κλασική
François Boucher
ροκοκό
απορρίπτεται από τον Ντιντερό ως "ψεύτικη" τέχνη
Pierre-Charles Levesque
η σύνθεση του ζωγραφικού έργου να βασίζεται
στο σχέδιο και τη μορφή
περισσότερο κι από το χρώμα
Jacques-Louis David (1814).
η ιδέα ενός πολεμιστή σε μια στιγμή περισυλλογής
η τέχνη είναι ικανή να μιλά χωρίς διαμεσολαβήσεις
στην ψυχή του νέου υποκειμένου της ιστορίας,
στις μάζες των απαίδευτων
Pierre-Jean Cabanis
αντιλαμβανόμαστε το κόσμο και την τέχνη:
μέσω σημείων
ερμηνεύοντάς τα μέσω των προηγούμενων εμπειριών
και αντιδρώντας με τους τρόπους μιας συμμετοχής/αμοιβαιότητας συναισθημάτων
(sympathie)
Το πάθος αυτό ΔΕΝ πέρασε βέβαια στους απαίδευτους...
νέα αντίληψη στους κύκλους λογίων/καλλιτεχνών/αστών
τέχνη = παραγωγή ήθους
ελληνική τέχνη = καθολική γλώσσα
8ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
κλασικό, ελευθερία, επαναστάσεις
Πάνθεον ή Παρθενώνας;
ρωμαϊκό ή ελληνικό;
Roger de Piles (1635-1709):
το ελληνικό κλασικό ενσωματώνει την αλήθεια της φύσης,
εκθειάζοντάς και ολοκληρώνοντάς την
Johann Joachim Winckelmann
edle Einfalt und stille Größe
François Fénelon
noble simplicite / grandeur sereine.
ευγενής απλότητα / ήρεμο μεγαλείο
Cénotaphe à Newton (1784)
Étienne-Louis Boullée (1728-1799)
architecture parlante
οραματικός κλασικισμός
σύνθεση κλασικών στοιχείων θέτοντάς τα στην υπηρεσία μιας νέας εικόνας του κόσμου
διανοητική απελευθέρωση του ατόμου μέσω της αισθητικής εμπειρίας
"επαυξάνει" τα μαυσωλεία του Αυγούστου και του Αδριανού
7ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το ελληνικό κλασικό κατά του ρωμαϊκού
Peter Behrens
άντλησε στοιχεία από τη "μυωπική" ρωμαϊκή περίοδο
για το σχεδιαστικό του λεξιλόγιο
η υστερορωμαϊκή ταξινομείται ως fernsichtig
και προκαλεί κατά τον Alois Riegl
μια επαύξηση της δύναμης του βλέμματος
(σελ. 66)
Tempio della Concordia (Agrigento)
Ναός Ομονοίας, Ακράγας, Σικελία, Μεγάλη Ελλάδα
440 π.Χ.
440 π.Χ.
κατασκευαστικοί τρόποι ασυμβίβαστοι μ' εκείνους του Βιτρούβιου
έτσι προέκυψε η "ελληνική αναβιώση"
(σελ. 68)
βερολινέζικη πύλη του Βρανδεμβούργου
Carl Gotthard Langhans
1791
ανσαγέννηση δωρικού ρυθμού
| 1804 | |
| Architect | William Wilkins |
|---|
Architect Joseph Hansom & Edward Welch
κτήριο "αλά ρωμαϊκά"
Der Architekt war Leo von Klenze
τελικά πήρε μορφή δωρικού ναού εμπνευσμένη από τον Παρθενώνα
αλλά
η αρχική μελέτη του Karl von Fischer είχε προβλέψει
ρωμαϊκό πάνθεον με πρόναο δωρικού ρυθμού
o Ιταλός χαράκτης και αρχιτέκτονας, διάσημος για τις χαλκογραφίες που παρήγαγε με απεικονίσεις των μνημείων και κτηρίων της πόλης της Ρώμης και
αγωνίστηκε για την πρωτοκαθεδρία της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής και την αυτόχθονη καταγωγή της
όχι από τους Έλληνες, αλλά από τους Ετρούσκους
Jacques-Germain Soufflot
Le Panthéon national, στο Καρτιέ Λατέν.
Κτίσθηκε αρχικώς ως ναός αφιερωμένος στην Αγία Γενοβέφα (Ζενεβιέβ), την πολιούχο των Παρισίων, με σκοπό να φιλοξενήσει τη λειψανοθήκη με το λείψανό της. Ωστόσο, μετά από πολλές τροποποιήσεις, χρησιμεύει σήμερα ως ένα μη θρησκευτικό μαυσωλείο που περιέχει τα λείψανα διακεκριμένων Γάλλων πολιτών (και μερικών αλλοεθνών).
Αρχιτεκτονικώς, αποτελεί πρώιμο παράδειγμα νεοκλασικισμού, με πρόσοψη που έχει ως πρότυπο το Πάνθεον της Ρώμης,
ενώ επιστέφεται από θόλο που έχει στοιχεία του
Tempietto του Ντονάτο Μπραμάντε στη Ρώμη (στο San Pietro in Montorio).
5ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το κλασικό ανάμεσα στους ιστορικούς ρυθμούς: η νίκη του δωρικού
τεχνητή αναβίωση
το κάθε κτήριο εκφράζει το δικό του ιστορικό ρυθμό
Farnsworth House
by
Mies Van Der Rohe
"less is more"
αρχιτεκτονική του στοιχειώδους και του λειτουργικού
φέρον οργανισμός / διακοσμητικό φορτίο
η διακόσμηση είναι έγκλημα
περισσότερη πλαστική αναζήτηση, λειτουργικότητα, έκφραση = νεωτερικότητα
λατρεία του απέριττου
δωρικός ρυθμός
Chicago Tribune Tower (Competition Entry) in Chicago, Illinois -
Adolf Loos
“The great Greek-style column, Doric, will be built. If not in Chicago, in any other city. If not for the Chicago Tribune, to any other entity. If not by me, by any other architect. “
τα παράθυρα στις ραβδώσεις του δωρικού κίονα!!!
The business area is preceded by a colonnade with Tuscan columns
The Looshaus at Michaelerplatz, 1909
ALBERT LOOS
Viennese Modernism.
departure from historicism
palais d' Iena
δομικός κλασικισμός,
διαυγής κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα
The Centre Le Corbusier, the final project of renowned
architect Le Corbusier,
has reopened to the public in Zurich following an extensive renovation. Completed in 1967, the scheme is only of the only Le Corbusier buildings to be constructed almost entirely from glass and steel: realizing his concept of the synthesis of architecture, life, and art in real life.
παίρνει αποστάσεις από τη ρωμαϊκή αρχαιοτητα
ανώτερη καθαρότητα του δωρικού ρυθμού
ο δωρικός ναός δίνει την εντύπωση
του ακονισμένου, εξευγενισμένου ατσαλιού
(σελ. 54-55)
4ο κεφ S. Settis "το μέλλον του κλασικού"
το κλασικό μεταξύ μοντέρνου και μεταμοντέρνου
United Building
77 West Wacker Drive
(μόνο τρία ονόματα άλλαξε ο ουρανοξύστης 50 ορόφων στο Loop, του Σικάγο,
αρχιτέκτων: ο Ricardo Bofill Leví 1939- )
μετά το θάνατο της μοντερνικότητας
εισαγωγή ισχυρών δανείων
υιοθέτηση ειρωνικής εικονοκλαστικής τάσης
χρησιμοποίηση αλλά και αποποίηση του κλασικού λεξιλογίου
εικονική πραγματικότητα όχι ιστορική κληρονομιά
ισοδυναμία των εκφραστικών ιδιωμάτων & τεχνοτροπιών
Caffè Bongo Tokyo, 1986
Nigel Coates
δεν πρόκειται για "επιστροφή στην τάξη"
ασύνδετα, αποσπασματικά δάνεια
επαναχρησιμοποίηση του ελκφραστικού ρεπερτόριου της αρχαιότητας κατά το δοκούν
δανεισμός στοιχειωδών αποσπασμάτων, άμεσα αναγνωρίσιμων, στο επίπεδο της λαϊκής κουλτούρας
το κλασικό εκχυδαϊζεται στο μεταμοντέρνο ένδυμά του
9o μάθημα 17 Απριλίου 2019
is a circa 1602[ painting by
Peter Paul Rubens,
now held in the Louvre Museum in Paris.
8o μάθημα 3 Απριλίου 2019
databile al 1526-1531
si trova a sinistra sul sarcofago della tomba di Giuliano de' Medici duca di Nemours
Michelangelo Buonarroti,
Sagrestia nuova
Basilica di San Lorenzo
Firenze
Night by Michelangelo
4o μάθημα 6 Μαρτίου 2019
København, Ny Carlsberg Glyptotek
http://ancientrome.ru/art/artworken/img.htm?id=2222
Arcus Titi
τόξο του Τίτου
άρθρο
https://www.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/early-empire/a/the-arch-of-titus?fbclid=IwAR0fED4R04pSynQ4jzvle34Z0-AomZNe7kPla5A5tMx1iBiD6Ev-tGdz5bM
Sant’Andrea in Mantua
Leon Battista Alberti
https://smarthistory.org/alberti-santandrea-in-mantua/?fbclid=IwAR0E0LirBBJX_Hhr_TnAje7iI2HxdkjI9YP6ekPPiUtfY2qVBjfCsEjaViw
η βασιλική του Αγ. Ανδρέα
μοιάζει με
την τεράστια βασιλική του Κωνσταντίνου & Μαξεντίου στη Ρώμη 308-312 μ.Χ.
ή
το τόξο του Τιτου 81 μ.Χ.
Ρώμη, Profectio Domitiani (93-96 μ.Χ.)
«ανάγλυφα Καγκελαρίας»
The Cancelleria Reliefs
https://www.rome101.com/Cancelleria/?fbclid=IwAR0ePo87eRgApNIdwuInHs4WDpEFAY6b8BA9Qh_fc6b8_LdWu15tDpoyYvg
κίονας Τραϊανού
Colonna Traiana,
COLVMNA·TRAIANI
λεπτομερείς φωτογραφίες
http://www.trajans-column.org/
πώς διαβάζουμε το ανάγλυφο του κίονα
https://www.nationalgeographic.com/trajan-column/index.html
Όσιρις - Αντίνοος
http://www.museivaticani.va/content/museivaticani/en/collezioni/musei/museo-gregoriano-egizio/sala-iii--ricostruzione-del-serapeo-del-canopo-di-villa-adriana/statua-di-osiri-antinoo.html
